Kenapa Kedah bergolak? Satu penelitian geo-ekonomi serantau
Daripada China Energy hingga ke Tun Daim Zainuddin,
penulis mencicip nama-nama syarikat, bank dan individu tertentu dalam
satu lakaran politik Kedah yang berlatarkan kebangkitan kuasa baharu
dunia: China.
Oleh Wan Ahmad Fayhsal
Mungkin ramai rakyat Malaysia yang tertanya-tanya, apa yang sudah
berlaku berhubung politik negeri Kedah? Mengapa pertukaran Menteri Besar
berlaku dalam keadaan yang penuh polemik sehingga mengundang kemarahan
rakyat jelata? Jawapan mudah sudah tentu melibatkan pertembungan
individu antara mantan Menteri Besar dan yang sedia ada tapi itu masih
belum memberi penjelasan yang tuntas akan langkah politik ini.
Mungkin ada baiknya kita cuba menilai pergolakan politik Kedah dalam
sudut pandang yang jauh lebih besar iaitu kepentingan strategik Kedah
bukan saja untuk kerajaan persekutuan tetapi juga negeri Kedah dalam
peta geopolitik semasa melibatkan kuasa besar China.
Kepentingan China di rantau Timur Tengah dan Asia
Di tengah-tengah pergolakan politik Kedah, terdapat satu perubahan
geopolitik yang amat besar sedang berlaku di Timur Tengah yang bakal
memberi kesan kepada Malaysia khususnya negeri Kedah untuk jangka masa
panjang.
Setelah berpuluh tahun lamanya sekatan ekonomi dikenakan ke atas
Iran, tahun ini dunia menyaksikan bagaimana sekatan tersebut telah
dilonggarkan oleh Amerika Syarikat yang merupakan musuh ketat Iran –
satu langkah yang mengundang seribu satu persoalan.
Buat pertama kalinya Iran diberi ruang perdagangan yang luas bukan
saja untuk menerima pelaburan luar dari negara Barat malah membolehkan
dunia mendapatkan bekalan minyak dan gas Iran yang amat kaya itu. Antara
negara dunia yang sudah pun memeterai perjanjian secara besar-besaran
dalam hal ini dengan Iran ialah China.
Baru-baru ini dalam jelajah Timur Tengah, Presiden China, Xi Jinping
telah menandatangani 17 perjanjian dengan Presiden Iran, Hassan Rouhani
melibatkan sektor tenaga, perdagangan dan industri. Kedua-dua bertekad
untuk menggandakan nilai hubungan perdagangan bilateral antara mereka
sampai USD 600 bilion dalam 10 tahun akan datang melalui jaringan
perdagangan yang diterajui China – Laluan Sutera moden yang
menghubungkan keseluruhan Asia dan juga Eropah.
Dalam kesemua perjanjian China-Iran, yang terpenting ialah melibatkan minyak dan gas.
Strategi penting China dalam Laluan Sutera moden adalah memastikan
keperluan logistik untuk mengangkut minyak dan gas Iran dapat dijamin
dari segi bekalan dan keselamatan logistik penghantaran. Kerisauan ini
timbul kerana apa yang pernah disebutkan oleh mantan Presiden China, Hu
Jintao sebagai “Dilema Melaka” di mana hampir 80% sumber tenaga
keperluan China dan negara-negara Asia Timur seperti Jepun, Korea
Selatan, Taiwan perlu melalui Selat Melaka dan Laut Cina Selatan.
Kebergantungan yang terlampau ke atas Selat Melaka bakal mendedahkan
China kepada ancaman dan risiko yang tidak diingini – lebih-lebih lagi
kini Amerika Syarikat mempergiatkan operasi “Freedom of Navigation” yang
bertujuan untuk memantau pergerakan China di perairan Laut China
Selatan dan sekitarnya.
Sebarang musibah (seperti ancaman lanun dan pengganas) yang boleh
jejaskan pengangkutan minyak dan gas mereka di perairan Selat Melaka –
laluan laut terpenting yang menghubungkan Timur Tengah dengan Laut Cina
Selatan – akan melemahkan ekonomi dan politik China untuk jangka masa
panjang.
Untuk mengatasi masalah ini, kerajaan China di bawah perancangan
Laluan Sutera moden telah mempelbagaikan laluan pengangkutan minyak dan
gas dari Timur Tengah melalui jalan darat seterusnya mengurangkan
kebergantungan kepada Selat Melaka.
Antara dua projek terbesar untuk inisiatif ini ialah laluan daripada
pelabuhan laut dalam Gwadar di daerah Baluchistan, selatan Pakistan yang
menjadi transit terawal minyak dan gas yang keluar daripada Selat
Hormuz yuntuk dibawa melalui jalan darat lebuh raya Karakoram
sehinggalah tembus ke Barat China iaitu Kashgar.
Transit kedua yang China sedang bina ialah laluan paip minyak dan gas
asli dari pelabuhan laut dalam Kyaukphyu, Myanmar berhampiran Teluk
Bengal sampailah di bawa merentasi Mandalay, Lashio dan tamat di Kunming
(untuk minyak) dan di Guangxi (gas asli).
Walaupun China telah berjaya memulakan projek-projek besar Laluan
Sutera moden di Pakistan dan Myanmar dengan mengurangkan kebergantungan
kepada Selat Melaka, terdapat satu lagi kawasan yang China belum sempat
laksanakan perancangan yang sama iaitu di pintu keluar Laut Andaman yang
juga merupakan pintu masuk Selat Melaka.
Di sinilah Kedah selaku ‘penjaga’ pintu Selat Melaka memiliki
kepentingan geostrategik untuk China kerana geografi Kedah amat mirip
dengan apa yang ada di Gwadar dan Kyaukphyu.
ZIPY
Jikalau diteliti menggunakan kerangka geo-ekonomi, mega projek
terbesar Kedah iaitu Zon Industri Petroleum Yan atau lebih dikenali
sebagai ZIPY bakal mengikuti jejak langkah Gwadar (Koridor Ekonomi
China-Pakistan – CPEC) dan rangkaian Kawasan Ekonomi Khas (Special
Economic Zone) Kyaukphyu.
Ianya bukan lagi spekulasi bilamana pada penghujung 2014, perjanjian
kerjasama antara Merapoh Resources Sdn Bhd (Merapoh) dan China Energy H
City Realty Investment Co. Ltd (China Energy) – sebuah syarikat yang
dimiliki oleh kerajaan China telah dimeterai untuk mempercepatkan projek
ZIPY.
Sejak tahun 2005 lagi, dengan kelulusan daripada Kerajaan Persekutuan
melalui Majlis Perancang Fizikal Negara (MPKN), Merapoh telah
ditubuhkan sebagai syarikat tujuan khas (SPV) yang diberi hak eksklusif
lesen dan permit untuk memajukan keseluruhan projek ZIPY.
Setelah perjanjian terbaru dimeterai pada tahun 2014, Merapoh telah
mendapat suntikan dana hampir RM 70 bilion daripada China Energy yang
turut menjadi pemegang saham terbesar Merapoh (70%) manakala selebihnya
dipegang oleh Pengerusi Eksekutif dan Pengarah Urusan Merapoh – Md Nazri
Ramli dan Petrobanq Sdn Bhd yang mana Md Nazri Ismail adalah pemegang
terbesar di dalamnya.
Projek ZIPY turut mendapat sokongan yang besar daripada para usahawan
yang berpengalaman luas bilamana buat pertama kalinya penasihat utama
Merapoh iaitu bekas Menteri Kewangan, Tun Daim Zainuddin dan Tan Sri
Tajuddin Ramli tampil di khalayak awam ketika majlis pemeteraian
tersebut berlangsung.
Melihat kandungan perjanjian ini, komitmen kerajaan China melalui
China Energy tidak boleh disangkal lagi. Mereka bukan saja ingin
memperluaskan skala projek ZIPY malah berusaha mempercepatkan
kerja-kerja pembinaan agar operasi ZIPY dapat berjalan seperti yang
telah dirancang.
Kedah dalam Laluan Sutera China
Tidak sukar untuk kita fahami betapa pentingnya projek ini kepada
kerajaan China. 8% keperluan minyak dan produk petrokimia China akan
ditapis dan diproses di ZIPY bersamaan dengan 350,000 tong sehari
sebelum dihantar ke China samada melalui jalan darat merentasi Thailand
atau merentasi Kedah dan keluar di Kelantan. Ini memendekkan jalan
pengangkutan melalui Selat Melaka yang sibuk.
Tidak hairanlah syarikat minyak gergasi China – China National
Petroleum Company (CNPC) merupakan pembeli utama minyak dan produk
petrokimia ZIPY yang akan dihantar daripada Timur Tengah.
Bukan itu saja, kita dapat lihat melalui perkembangan geopolitik
semasa dengan peluncuran strategi Laluan Sutera moden, projek ZIPY ini
secara tersiratnya sudah pun berada dalam agenda penting strategi
logistik kerajaan China.
Buktinya dapat dilihat kalau dibanding bedakan dengan projek Gwadar
dan Kyuakphyu yang mana penglibatan syarikat-syarikat milik kerajaan
China adalah menyeluruh.
Sebagai pemegang majoriti Merapoh, China Energy yang mewakili
kerajaan China memiliki kuasa mutlak untuk merencana projek daripada
segenap segi – sesuai dengan pelaburan yang dibawa masuk yang mana
kesemuanya akan ditanggung oleh kerajaan China melalui dua bank gergasi
mereka iaitu Bank Eksport-Import China dan Bank Industri dan Komersial
China (ICBC).
China Energy juga telah melantik syarikat-syarikat milik kerajaan
China untuk melancarkan keseluruhan projek ini yang melibatkan
kejuruteraan, pemerolehan, pembinaan dan pentauliahan (EPCC):
- kompleks loji penapisan minyak ianya akan diketuai oleh anak syarikat CNPC iaitu China Huanqui Contracting & Engineering Corporaton.
- kompleks integrasi petrokimia dan fasiliti penyimpanan diberi kepada China State Construction Engineering Complex and Storage Corporation (CSCFC).
- projek bantuan pembekalan kuasa, unit kecemasan akan dipacu oleh Guandong Baian Machine Electricity Fire Fighting Installation Engineering Co. Ltd.
- projek-projek kompleks pentadbiran, perumahan dan kemudahan perkerja ZIPY akan direncana oleh China Railway Engineering Design Institute Co. Ltd. manakalah pembinaan sivil diberikan kepada China Building Technique Group Co. Ltd.
Bagi projek-projek luar persisiran laut, struktur penyimpanan dan
pemindahan, terapung terminal marin pelbagai guna akan direka dan dibina
oleh Universiti Zhejiang.
Durian Runtuh
Biarpun Merapoh merupakan syarikat tujuan khas tempatan yang memiliki
lesen dan permit untuk memajukan ZIPY, keseluruhan pelaburan dan
kerja-kerja sebenar akan ditanggung dan dilakukan oleh kerajaan China
melalui syarikat-syarikat milik kerajaannya.
Kerajaan negeri Kedah hanya perlu bersedia menerima, seperti tertera
dalam memorandum perjanjian projek, pendapatan yang cukup lumayan
melalui royalti – dengan sasaran hampir RM 400 juta setahun – dan sewaan
tanah yang mencakupi keluasan sebanyak 340 hektar (luar persisiran
pantai) dan 40 hektar tanah daratan. Kesan limpahan projek ZIPY ini juga
akan menjana kira-kira 30,000 peluang pekerjaan untuk rakyat tempatan
dalam pelbagai sektor. Merapoh menganggarkan pelaburan berjumlah RM 520
bilion akan masuk melalui projek ini kelak secara berperingkat. Jelas
projek ZIPY ini bakal mengubah sosio-politik dan ekonomi negeri Kedah.
Apa bakal berlaku?
Tahun 2016 menyaksikan pergolakan politik besar di Kedah dengan
penyingkiran mantan menteri besar Dato’ Seri Paduka Mukhriz Mahathir
yang telah banyak membantu dalam mempercepatkan semula projek ZIPY ini.
Dengan kepimpinan baru kerajaan negeri di bawah Datuk Seri Ahmad
Bashah Md Hanipah, apakah yang bakal berlaku kepada projek ZIPY dan
lebih penting apakah nasib yang bakal menunggu Merapoh yang dinasihati
oleh Tun Daim Zainuddin dan Tan Sri Tajuddin Ramli? Mampukah Kerajaan
Persekutuan dan negeri Kedah di bawah menteri besar yang baru
menguruskan projek ZIPY ini seperti yang telah dirancang oleh pihak
pengurusan Merapoh? Atau apakah kita akan saksikan perubahan yang luar
biasa ke atas Merapoh oleh Kerajaan Persekutuan dan negeri selepas
perletakan jawatan Dato’ Seri Mukhriz?
Apa pun yang bakal berlaku kepimpinan baru Kedah bukan saja perlu
menguruskan cabaran politik tempatan di Kedah yang semakin meruncing
malah lebih penting mengurus pelaburan kerajaan China yang semakin
dihambat rintangan geopolitik dan geo-ekonomi di dua rantau penting
Timur Tengah dan Laut Cina Selatan yang menghimpit negara kita.
Projek ZIPY bukan sebarang projek malah ianya adalah salah satu
jaringan logistik Laluan Sutera moden yang penting dalam mengangkut
bekalan tenaga China dalam usaha mereka mengurangkan risiko geopolitik
di kedua-dua rantau bergolak tersebut. Sungguh besar tanggungjawab ini
buat kerajaan negeri Kedah – sesuai dengan pelaburan yang bakal masuk
dan risiko yang akan diambil.
Wan Ahmad Fayhsal adalah pembaca FMT
Di atas kepercayaan kebebasan bersuara tanpa wasangka, FMT cuba untuk berkongsi pandangan dengan pihak ketiga. Artikel yang disiarkan ini adalah pandangan peribadi penulis dan tidak mempunyai kaitan dengan FMT
Ulasan